# CA LÂM SÀNG: Hội chứng cơ hình lê (cơ tháp).

Bệnh nhân nam, 25 tuổi. Nhân viên văn phòng, ngồi làm việc khoảng 6 giờ/ ngày.

Tiền sử:

- 1 năm trước, bệnh nhân phát hiện đau vùng mông bên trái (T), tính chất không lan (không liên quan thần kinh tọa).

- Được khám và chấn đoán tại bệnh viện K trung ương: khối u vùng mông (T) (không rõ chẩn đoán)?

- Điều trị: cắt khối u và xạ trị (vết mổ chủ yếu ở vị trí nửa trên mông (T) (cơ mông nhỡ và bé)). Khám định kỳ sau 6 tháng tại bệnh viện K TW: kết quả tốt.

Bệnh sử:

- Cách đây khoảng 3 tuần bệnh nhân có ngã tư thế ngồi (chân (P) có dạng nhưng chưa đập mông xuống đất). Sau 3 ngày thấy đau bên (P) tăng lên, vị trí đau như hình vẽ, đi lại hạn chế nhẹ vì đau vị trí trên. Tính chất đau: liên tục, đặc biệt khi vận động dạng hoặc gập đùi.

Vị trí giải phẫu cơ hình lê

- Bệnh nhân này đã được khám và điều trị tại Trung tâm Ung bướu, bệnh viện Hữu nghị Việt Tiệp. Xét nghiệm: siêu âm không thấy khối bất thường ở trị trí mông đau (P) và cả mông (T) cũ. Xét nghiệm chưa thấy có di căn. Bệnh nhân được nghi ngờ có tổn thương thoát vị đĩa đệm cột sống vùng thắt lưng ==> Chụp cộng hưởng từ cột sống thắt lưng: bình thường (Lát cắt ngang từ L4-L5 trở lên).

- Bệnh nhân được gửi khám chuyên khoa Thần kinh?

Khám:

- Bệnh nhân tỉnh.

- Khám thần kinh:

   + Khám cơ hình lê: 

         * Làm dấu hiệu căng dây thần kinh tọa: Laseguè bên (P) khoảng 75 ^o. Bên trái: bình thường.

         * Làm dấu hiệu căng cơ hình lê (cơ tháp): đau tăng lên bên (P), bên (T) bình thường.

Cách khám cơ hình lê (Chân thành cảm ơn sự đồng thuận của bệnh nhân)

   + Phản xạ gân xương gối, gót: đều hai bên. Phản xạ gân xương chi trên: bình thường.

   + Rối loạn cảm giác: cảm giác nông vị trí tổn thương (hình vẽ); cảm giác sâu: bình thường.

   + Không liệt vận động chi.

   + Không teo cơ.

   + Không RL cơ tròn.

- Tim, phổi, tiêu hóa và cơ quan khác: bình thường.

Xét nghiệm:

- Làm điện cơ:

   1. Đo dẫn truyền thần kinh:

- Bên trái: TK chày, TK mác, TK bắp chân, TK đùi: bình thường. TK tọa: không đo được (cả hai bên?) Sóng F (TK chày): bình thường.

­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­- Bên phải: TK mác, TK bắp chân, TK đùi: bình thường. TK chày: biên độ thấp (< 1mV), nhưng vận tốc bình thường (50m/s)? Sóng F (TK chày): tần suất xuất hiện thấp (46%), thời gian tiềm bình thường?

- Phản xạ H: bình thường hai bên?

   2. Điện cơ kim: cơ khép nhỡ, cơ thẳng đùi, cơ nhị đầu đùi, cơ chày trước, cơ dép: chưa thấy bất thường?

Chẩn đoán:

- Nghĩ nhiều đến hội chứng cơ hình lê (cơ tháp).

- Cần chụp cộng hưởng từ (MRI) vùng chậu ngồi?

Kết quả chụp MRI vùng chậu ngồi: khối bất thường (u sụn) ở cánh xương cùng phải, phát triển vào thân xương cùng và cơ hình lê (cơ tháp) (P).

==> Chẩn đoán xác định:  Hội chứng cơ hình lê …

Bài học từ bệnh nhân này?

   1. Lâm sàng: cần sự hiểu biết về hội chứng cơ hình lê (cơ tháp). Nếu không sẽ lãng phí khi chụp MRI cột sống thắt lưng? ...

   2. Xét nghiệm: Điện cơ có vai trò chẩn đoán định khu và phân biệt (ở bệnh nhân này tổn thương trên điện cơ có nhiều vấn đề không phù hợp liệu có phải do tính chất tổn thương khá đặc biệt và thời gian tổn thương sớm?). Tuy nhiên, chụp MRI vùng chậu ngồi có vai trò quyết định đánh giá tổn thương cơ tháp trong hội chứng này.

Tài liệu tham khảo

1. Hội chứng cơ tháp.

2. Piriformis Syndrome, p521; Electromyography and Neuromuscular Disorders, 2013.

3. https://emedicine.medscape.com/article/87545-overview

4. https://emedicine.medscape.com/article/103420-technique#c4

khamthankinh.vn